آناتومی اعصاب سه قلو(Trigeminal nerve):
عصب سه قلو یا عصب سه شاخه در قسمت پنجم عصب جمجمه قرار دارد و تامین کننده اعصاب حسی و حرکتی می‌باشد.
این عصب دارای 4 هسته بوده که در اعمال حسی و حرکتی نقش دارند. مانند حواس پوست صورت و دندان‌ها
اطلاعات این حواس حسی از صورت و بدن به‌وسیله مجراهای موجود در دستگاه عصبی مرکزی پردازش می‌شوند و بروز درد در بخش‌های دوم و سوم عصب سه قلو شایع‌تر است. عصب سه قلو مانند غده از قسمت جانبی مغز بیرون زده که به آن(گانگلیون) سه‌قلو نیز می‌گویند.
3 شاخه عصبی که از این عصب ناشی می‌شوند شامل:
1)عصب چشمی(افتالمیک)
2)عصب آرواره‌ای پایینی(ماندیبولار)
3)عصب آرواره‌ای بالایی(ماگزیلار)
بیماری درد عصب سه قلو:
درد عصب سه قلو نوعی بیماری عصبی به شمار می‌رود. در این بیماری، اعصابی در مغز که مسئول حواس صورت، جمجمه، دندان‌ها، دهان و بيني می‌باشند، دچار اختلال می‌گردند.
علل:
*وارد آمدن فشار بر اعصاب از طریق عروق خوني
*تحریک طولانی مدت عصب سه قلو و تغییرات"دژنراتیو عقده گاسر"
*فشار عروقی ناشی از"قوس آئورت" و اختلال در ریشه‌های عصبی
علائم:
1)احساس درد شديد همراه با سوزش در ناحیه صورت
2)این نوع درد به‌طور معمول با لمس و ضربه زدن به صورت، مسواك كردن، اصلاح كردن، قرارگیری در معرض باد و جويدن، ظاهر می‌شود.
3)حملات ممكن است چندین بار در طول روز رخ دهند و هر حمله اغلب تا 15 دقیقه ادامه دارد.
4)وجود درد در یک قسمت از صورت
عوامل:
*بالا رفتن سن
*اسكلروز(تصلب) متعدد
*روماتوييد آرتريت
*نشانگان شوگرن(نوعی از اختلالات التهابی)
افراد در معرض خطر:
*اغلب افراد بالاي 40 سال در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند و زنان معمولاً تا 3 برابر بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند.
*نورالژی عصب سه قلو در بیماران مبتلا به ام اس، شدیدتر از سایر افراد عادی می‌باشد.
عواقب مورد انتظار:
با درمان به موقع، می‌توان بسیاری از علائم بیماری را تسكين داد.
در شرایط حاد، تنها راه درمان انجام عمل جراحی می‌باشد.
عوارض:
انقباض غیر ارادی عضلات صورت منجر به بسته شدن ناگهانی چشم و کشیده شدن دهان می‌گردد که ممکن است نوعی تیک دردناک برای فرد ایجاد شود.
فعاليت‌ها:
ممانعتی برای این گونه از بیماران وجود ندارد ولی تا حد امکان باید از قرارگیری در معرض باد(سرد و گرم) خودداری کنند.
رژيم غذايي:
رژيم غذايي خاصي برای این بیماران تجویز نمی‌شود. در صورت تشدید درد در یک قسمت از صورت بیمار باید از سمت دیگری برای جویدن غذا استفاده کند.
پيشگيري:
این بیماری به‌طور ناگهانی ایجاد شده، بنابراین پيشگيري خاصی برای آن توصیه نمی‌شود ولی با کاهش میزان استرس و هر گونه فشار عصبی و همچنین عدم قرار گرفتن در معرض باد مستقیم(سرد و گرم) تا حد زیادی می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. همچنین بیمار باید از انجام فعالیت‌هایی نظیر اصلاح صورت و جویدن که سبب تشدید درد می‌شوند خودداری کند.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه کرد؟
*اگر علائم درد عصب سه قلو در بین یکی از اعضای خانواده و فرد دیده شود برای تشخیص حتماً باید به جراح مغز و اعصاب مراجعه کنند.
*ایجاد علائم جدید و غیر قابل کنترل در فرد
*با بروز عوارض جانبی مصرف برخی از داروهای تجویز شده.
درمان:
1)تجویز داروهای ضد تشنج برای بیمار، البته ممکن است مصرف این نوع داروها در مدت زمان طولانی تاثیری در تسریع درمان نداشته باشند.
2)عمل جراحی:
معمولاً شامل 2 روش است:
*انجام دادن عمل از طريق پوست
*كاهش فشار از طریق عروق كوچك
3)برطرف نمودن فشار عروقی وارد شده بر عصب سه قلو به صورت
4)روش میکروسکوپی:
از این شیوه می‌توان برای برطرف نمودن فشار وارد شده بر عصب سه قلو استفاده کرد، چرا که درد ممکن است ناشی از فشار عروق داخل ریشه عصب سه قلو باشد.
5)قطع"عقده گاسر" از راه پوست:
با این روش رشته‌های عصبی کوچک بدون"میلین" و رشته‌های عصبی دارای غشای نازک"میلین" به‌وسیله حرارت از بین می‌روند.
داروها:
*داروی"كاربامازپين"(يك ضد تشنج):
این دارو موجب کاهش انتقال ایمپالس‌ها در اعصاب می‌شود و درد را در بیماران مبتلا به نورالژی عصبی تسکین می‌دهد.
کاربامازپین باید همراه با غذا مصرف شود و سطح سرمی دارو باید کنترل گردد تا از ایجاد اثرات سمی در مقادیر بالا جلوگیری به عمل آید.
عوارض جانبی:
1)تهوع
2)سر درد و سرگیجه
3)احساس خواب آلودگی
4)در موارد مصرف طولانی مدت، بیمار از نظر"دپرسیون" مغز استخوان، باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار گیرد.
*"فني‌توئين" ممكن است به بیمارانی تجويز گردد كه"كاربامازپين"نمی‌توا ند مصرف کنند.
*داروی"باكلوفن" و گماپنتین( نورونتین):
این نوع داروها جهت کنترل درد تجویز می‌شوند. در صورتی که درد تسکین پیدا نکرد، پزشک مصرف"فنی توئین"(دیلانتین) را برای بیمار توصیه می‌کند.
*تزریق الکل یا"فنول" به عقده"گاسر" در اطراف عصب سه قلو، درد را به مدت چندین ماه کاهش می‌دهد.
*تجویز داروهاي ضدافسردگي سه حلقه‌اي مانند"آمي تريپتيلين" و"نورتريپتيلين"، فرآيندهاي شيميايي را در مغز و نخاع تشديد مي‌كنند و موجب کنترل درد می‌گردند.
*داروي گابانيتين:
اغلب در تسكين دادن درد ناشي از اعصاب صدمه ديده در اثر ابتلا به بیماری ديابت يا زونا مؤثر است.
نظرت چیه؟